Basishouding
Blog door Anton Horeweg
De leerkracht als risicofactor
Er zijn veel risicofactoren te benoemen, die mogelijk pesten tot gevolg hebben. Laat ik beginnen met een zeer belangrijke, die je als leerkracht zeker in de hand hebt, namelijk ‘de leerkracht.’
Vrijbrief om te pesten
Heel belangrijk is leerkrachtgedrag. Als je als leerkracht niet voldoende professionaliteit hebt om zonder onderscheid naar kinderen te kijken, laat je dat onbewust of bewust merken. Je zucht eens diep als dat kind dat je niet leuk vindt, je ergert. Je bent cynisch en sarcastisch in je antwoorden en opmerkingen naar een kind of je maakt grapjes over hem. Je klas zal dit onbewust oppikken. Als de leerkracht een hekel heeft aan een kind, dan is dat een vrijbrief voor de rest om het kind ook niet leuk te vinden. Dit is een vrijbrief om dit kind te mogen pesten, ook al is dat niet jouw intentie. Dit worden ook wel ’alibikinderen’ genoemd. Voor het kind in kwestie een groot probleem want áls hij gepest wordt kan hij nergens heen.
Van der Ploeg, 2007
Houding die pesten ‘uitlokt.’
De houding van de leerkracht in het algemeen kan ook pestgedrag veroorzaken. Uit onderzoek gebleken dat pestgedrag vaker voorkomt bij leerkrachten die autoritair zijn. Kinderen raken daar gefrustreerd en worden opstandig, maar durven zich daar niet te uiten. Ze gaan hun opgekropte agressie botvieren op een kind bij wie ze dat wel durven (Van der Ploeg, 2007).
Leerkrachten weinig oog hebben voor de sociale aspecten in een klas, zorgen er onbedoeld voor dat er pestgedrag ontstaat. Zij zien het pestgedrag blijkbaar niet (of reageren er in elk geval niet op) en legitimeren het daarmee als het ware. Verder zijn er nog steeds leerkrachten die redeneren dat pesten er nu eenmaal bij hoort.
De leerkracht kan pestgedrag ook onbedoeld in stand houden. Als je een klas hebt, die (nog) geen hechte groep vormt, moet je oppassen met sommige vormen van competitie. Wie in zo’n klas van alles een wedstrijd maakt en competitie vooropstelt, zorgt er onbedoeld voor dat de nadruk komt te liggen op zwakke kinderen. Bovendien zijn er altijd kinderen die ten koste van alles willen winnen. Je lokt dus als het ware agressie en pesten uit.
Ook in klassen waar de leerkracht geen orde kan houden, komt pesten vaker voor.
Wat ontdekte de wetenschap over pesten?
De wetenschap heeft pesten in klassen ook onderzocht en komt daarbij tot een aantal interessante bevindingen:
Als leerkrachten effectief optreden tegen pesten in de ogen van de kinderen, komt pesten in de klas minder voor (Veenstra, e.a. , 2014). Hoe je éffectief kunt optreden, wordt in latere blogs besproken.
Ook laat onderzoek zien dat er meer pestgedrag plaatsvindt in klassen waarin de leerkracht pesten ziet als iets dat buiten zijn of haar macht ligt (Oldenburg e.a. , 2014).
Het is heel belangrijk dat de leerkracht een positief klassenklimaat schept, waarmee hij veel meer invloed kan uitoefenen op de sociale regels en normen in de klas en daarmee op de normen en het gedrag van de kinderen. Dat betekent dus dat de leerkracht moet handelen vanuit de overtuiging dat er wel degelijk tegen pesten is op te treden en dit ook in woord en daad moet uitdragen (Horeweg, 2015, 2021).
Wel is het natuurlijk zo, dat je pesten eerst moet kunnen herkennen. Daarvoor kun je bij Pestpectief met je team of een gedeelte van je team een VR training volgen.
Volgende keer bekijken we meer risicofactoren.
Literatuur:
Horeweg, A. (2021). Handboek Gedrag op school. Huizen: Pica.
Horeweg, A. (2017). Gedragsproblemen in de klas in het voortgezet onderwijs. Tielt: Lannoocampus.
Oldenburg, B., Duijn. M. van, Sentse, M., Huitsing, G., Ploeg, R. van der, Salmivalli, C., & Veenstra, R. (2015). Teacher characteristics and peer victimization in elementary schools: A classroom-level perspective. Journal of Abnormal Child Psychology, January 2015, doi: 10.1007/s10802-013-9847-4
Ploeg, J.D. van der (2007a). Kinderen (z)onder vrienden. Rotterdam: Lemniscaat.
Veenstra, R., Huitsing G., Lindenberg S., Sainio, M., & Salmivalli, C. (2014).The role of teachers in bullying: The relation between antibullying attitudes, efficacy and efforts to reduce bullying. Journal of Educational Psychology. DOI: 10.1037/a0036110.
Yoon, J. S., & Bauman, S. (2014). Teachers: A critical but overlooked component of bullying prevention and intervention. Theory Into Practice, 53(4), 308-314. doi: 10.1080/00405841.2014.947226.
Meer lezen van Anton Horeweg?
Blog door
