Blog door Andries Mellema

Pesten is een vorm van interactie tussen een slachtoffer en dader(s). Over de gevolgen van deze interactie voor slachtoffers schreven we laatst al een blogartikel. Deze gevolgen zijn niet mals en kunnen heftig zijn, zoals we onlangs beschreven in dit blogartikel. Over de gevolgen voor daders is echter minder bekend, terwijl er ook voor de daders negatieve aspecten aan pestgedrag zitten.

Waarschijnlijk denk je bij de consequenties voor pesters zelf als eerste aan de straffen die ze kunnen krijgen. Zo krijgen pesters op school regelmatig een reeks vervelende gesprekken met docent, ouders en anderen voor de kiezen. Ook worden er soms andere straffen opgelegd, zoals strafwerk of schorsingen. 

Die straffen kunnen in sommige landen verder gaan dan het klaslokaal. Zo is er in Frankrijk bijvoorbeeld recent wetgeving aangenomen dat pestgedrag strafbaar maakt. Pesters kunnen tot vier jaar celstraf krijgen voor pestgedrag en zelfs tien jaar wanneer het pestgedrag leidt tot de dood van het slachtoffer. Onlangs werden er vier tieners aangeklaagd voor pestgedrag dat leidde tot de dood van de dertienjarige Lucas. Ze kunnen tot maximaal 10 jaar gevangenisstraf worden veroordeeld.

Ook in de Verenigde Staten kennen veel staten een vorm van anti-pest wetgeving. In Nederland is pestgedrag an sich niet strafbaar, maar in extremere gevallen kunnen pesters wel aangeklaagd worden voor delicten als vernieling, mishandeling of stalking.

Nog los van de gevolgen en de effectiviteit van een eventuele straf, de gevolgen voor pestkoppen gaan verder dan dat. Op lange termijn kan de pester serieuze negatieve gevolgen ondervinden.

Zo kan de pester last krijgen van sociale problemen en verkeerd gedrag aanleren. De pester kan leren om doelen te bereiken op een sociaal ongewenste manier, in plaats van netjes met anderen te communiceren. Ook zien we dat pesters op latere leeftijd vaker betrokken raken bij vechtpartijen en vaker in aanraking komen met justitie. Bij meisjes die pesten of hebben gepest zien we daarnaast dat ze vaker betrokken raken bij huiselijk geweld en vaker tienermoeder worden. Verder komen gedachten over zelfmoord ook significant vaker voor bij kinderen en jongeren die anderen pesten. Serieuze gevolgen dus, die grote consequenties kunnen hebben voor hun verdere leven.

Meiden die pesten worden later vaker slachtoffer van huiselijk geweld

Waar je ook de ogen niet voor mag sluiten, is de reden waarom een pestkop anderen pest. Vaak zien we namelijk dat kinderen pesten omdat ze zelf last hebben van problemen. Niet elk kind pest alleen maar voor de lol. Het komt bijvoorbeeld regelmatig voor dat een kind anderen pest vanuit een eigen gevoel van onzekerheid. Een kind dat zich klein voelt, kan zich namelijk sterker voelen door anderen klein te maken. Die onzekerheid kan ook leiden tot jaloezie, waardoor een kind dat op een bepaald vlak ontevreden is, anderen gaat pesten die daar geen last van hebben.

De pester pest dan om zelf populairder over te komen en geaccepteerd te worden. Dit bereikt hij/zij echter niet door anderen te pesten. Vaak zie je dat andere kinderen aardig doen tegen de pester vanuit een gevoel van angst. De pester lijkt dan populair, maar is eigenlijk gevreesd. Die populariteit verdwijnt zodra het pesten verdwijnt, waardoor de pestkop leert dat hij/zij alleen populair is wanneer hij/zij anderen naar beneden haalt. Dat kan weer leiden tot problematisch gedrag op latere leeftijd. 

Ook kan het voorkomen dat kinderen die gepest zijn, later zelf anderen gaan pesten. Het pesten is dan een uitlaatklep of een overlevingsreactie. Dit herken je heel duidelijk in het verhaal van Hans op de website van RTL Nieuws. Hierin vertelt Hans dat hij op de basisschool zelf gepest werd en dat dat ertoe leidde dat hij in de vierde klas van de middelbare school zelf een andere jongen ging pesten.

Hans heeft nog lang last gehad van zijn rol als pestkop. Op zijn werk vonden collega’s hem een lul of ze vonden het niet fijn om met hem te werken. Daar heeft hij mee moeten leren omgaan, hetgeen hem nu is gelukt. Hij heeft ook nog een waardevolle les voor scholen: “Die pester moet van zijn podium af. Dat kan alleen als school daar actief naar handelt. Een lijstje met regels aan de muur is niet genoeg. Zo’n antipestbeleid dient uitgevoerd te worden, misschien wel met een reeks activiteiten. Voorlichting, training, noem het maar. Alleen dán pakken we die pesters aan.”

Zo zie je dus dat pestgedrag niet alleen maar negatieve gevolgen heeft voor het slachtoffer. Ook de pester zelf kan er last van gaan krijgen en op latere leeftijd met allerlei problemen te maken krijgen. Wanneer er dus een kind gepest wordt door een ander kind, dan worden er dus eigenlijk twee kinderen beschadigd: het slachtoffer en de dader. Dit geeft aan hoe belangrijk het is om effectief op te treden tegen pestgedrag.

NU.nl. (2023, 30 januari). Vier Franse schoolkinderen aangeklaagd voor pesten na zelfdoding jongen (13). https://www.nu.nl/buitenland/6249165/vier-franse-schoolkinderen-aangeklaagd-voor-pesten-na-zelfdoding-jongen-13.html

Gevolgen voor gepeste, pester en omstanders | Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). https://www.nji.nl/pesten/gevolgen-voor-gepeste-pester-en-omstanders

Hans werd jarenlang gepest voordat hij zelf de pester werd: “Waar was ik mee bezig?” (2020, 25 september). RTL Nieuws. https://www.rtlnieuws.nl/lifestyle/artikel/5186027/hans-werd-jarenlang-gepest-voordat-hij-zelf-de-pester-werd-de-week-tegen