Blog door Andries Mellema

De rol van leerkrachten is in de loop der jaren veranderd. De taak is niet langer enkel het vergroten van kennis van hun leerlingen, maar omvat ook vakoverstijgende (21e eeuwse) vaardigheden zoals het oplossen van sociale problemen in de klas. Samen met je docententeam ben je verantwoordelijk voor een goed leerklimaat in de klas.

Uit onderzoek blijkt dat het leerklimaat een van de belangrijkste factoren is voor de leermotivatie en het gedrag van kinderen en jongeren (Wissink et al, 2014). Door het neerzetten van een positief leerklimaat kun je dus een groot verschil maken in de ontwikkeling van jouw klas. 

Een positief leerklimaat besteedt aandacht aan de volgende vier factoren:

• Relatie: dat jouw leerlingen het gevoel hebben bij een groep te horen en dat ze een goede relatie hebben met de leerkracht en hun medeleerlingen;
• Competentie: dat jouw leerlingen het gevoel hebben dat ze iets goed kunnen en dat ze een goede bijdrage leveren in de klas;
• Autonomie: dat jouw leerlingen zelf keuzes kunnen maken zonder gedwongen te worden;
• Veiligheid: dat jouw leerlingen zich zowel fysiek als sociaal-emotioneel veilig voelen.

Bij een goed leerklimaat zorg je er dus voor dat je leerlingen een goede relatie tot elkaar en met jou hebben, dat ze het gevoel hebben competent te zijn en dat ze zelf keuzes kunnen maken. Ook zorg je ervoor dat ze zich veilig voelen in en rondom de school. Daardoor voelen leerlingen zich vrij en rustig en worden ze in staat gesteld om te leren. 

Die vierde factor, veiligheid, is zelfs een verplichting voor scholen. In 2015 is namelijk de Wet Veiligheid op school in het leven geroepen om pesten aan te pakken en de veiligheid voor leerlingen op school te vergroten. Deze wet houdt in dat scholen zich in moeten spannen voor een veilige leeromgeving en pesten moeten aanpakken. Oftewel, de verantwoordelijkheid voor de veiligheid wordt bij de docenten neergelegd.

Meiden die pesten worden later vaker slachtoffer van huiselijk geweld

Hoe creëer je dan een veilig leerklimaat? Dat is voor veel scholen nog een uitdaging. Belangrijk hierbij is dus dat leerlingen zich veilig voelen en dat ze zichzelf kunnen zijn. In de Wet Veiligheid Op School gaat het hierbij vooral over het tegengaan van pestgedrag. Concreet schrijft de wet voor dat een school een sociaal veiligheidsbeleid moeten opstellen en uitvoeren. Ook moet er een aanspreekpunt zijn waar ouders en leerlingen pesten kunnen melden en moet iemand het anti-pestbeleid coördineren. 

Veel aandacht in de wet voor het aanpakken van pestgedrag dus. Wat ons betreft is dat terecht, want er wordt in Nederland nog steeds teveel gepest. Uit onderzoek blijkt dat 11% van de kinderen in het basisonderwijs stelselmatig gepest zeggen te worden. Voor het voortgezet onderwijs is dat 9,5%. Dat betekent dat er in een gemiddelde klas zo’n 2 a 3 kinderen gepest worden. De gevolgen daarvan kunnen ingrijpend zijn, zowel voor het slachtoffer als voor de dader. Daarom is het belangrijk dat er op de juiste manier wordt omgegaan met pestgedrag. 

Echter blijkt uit onderzoek (Oldenburg, 2017) dat veel leerkrachten het lastig vinden om pestgedrag te signaleren en aan te pakken. Als oorzaak wijst Oldenburg aan dat zowel in de opleiding van leerkrachten als in anti-pestprogramma’s weinig structurele aandacht is voor de rol van de docent. Ook geven Pabo studenten en alumni in interviews aan dat zij behoefte hebben aan kennis en ervaring omtrent pesten. 

Er wordt dus veel van docenten verwacht, terwijl de handvatten niet altijd voldoende aangerijkt worden. Hoe ga je dan als docent om met pestgedrag in jouw klas? Zorg dat je je in elk geval informeert over pestgedrag. Daar dragen wij graag ons steentje aan bij. Hoe je je als docent een onbevooroordeelde basishouding aanmeet lees je bijvoorbeeld in dit blog. Ook kun je in dit blogartikel meer lezen over een geschikt klassenklimaat. Wil je daarnaast ook praktisch aan de slag, dan helpen we jullie graag met een gratis try-out van ons programma. Belangrijk is in elk geval dat je je blijft informeren en dat je bij blijft omtrent pestgedrag. Zo kunnen we samen een optimaal en veilig leerklimaat creeeren. 

Wissink, I. B., Deković, M., Stams, G., Asscher, J. J., Rutten, E., & Zijlstra, B. J. H. (2013). Moral orientation and relationships in school and adolescent pro- and antisocial behaviors. Journal of School Nursing, 30(3), 216–225. https://doi.org/10.1177/1059840513497402

Oldenburg, B. (2017). Bullying in schools: The role of teachers and classmates. [Thesis fully internal (DIV),
University of Groningen]. University of Groningen.